Tot de grote uitdagingen van onze tijd behoort de klimaatverandering, het jongste hoofdstuk in wat al decennia te boek staat als ecologische crisis, milieucrisis of een zeer verstoorde relatie tussen mens en natuur. Deze crisis vraagt om allerlei vormen van herbezinning en omkeer. Daarin is ook de theologie in het geding. ‘Hoe wij omgaan met de natuur, hangt af van wat wij geloven’, stelde C. Amery, een van de eersten die nadacht over de samenhang tussen geloof en omgang met de natuur. Er is sindsdien een grote variëteit aan theologische analyses en ontwerpen verschenen die een weg uit de ecologische crisis willen wijzen. Daarin wordt vaak kritisch nagedacht over welke effecten het ‘traditionele’ denken over de relatie tussen God, mens en natuur heeft gehad. Die effecten betreffen méer dan de bedreigde natuur; ze raken ook aan vragen van sociale gerechtigheid en van man-vrouw-verhoudingen.
Op 19 maart 2025 organiseren de Karl Barth Stichting en de Dr K.H. Miskotte Stichting een studiedag over dit thema. We beseffen dat het een waagstuk is. Barth en Miskotte hebben de ecologische crisis zoals wij die ervaren niet gekend, en Barth heeft een heel eigen benadering van ‘schepping’ ontwikkeld, zonder veel aandacht voor wat wij ‘natuur’ noemen. Daarom willen we niet alleen nagaan welke impulsen met het oog op de onderhavige vragen aan zijn theologie kunnen worden ontleend, maar ook eerlijk de vraag onder ogen zien of, en zo ja: in welk opzicht hij ons mogelijk eerder in de weg zit. Met het oog op dat laatste komt ook onze landgenoot Kornelis Heiko Miskotte, die leerling en geestverwant van Barth was, maar op dit punt eigen accenten zette, op deze studiedag aan bod.
In de eerste lezing staat de vraag centraal hoe Barth met ‘schepping’ is omgegaan, en hoe zijn gedachten in zijn scheppingsethiek over menselijke vrijheid en verantwoordelijkheid raken aan de keuzes die we vandaag moeten maken, willen we de crisis niet versterken? Dr. Ids Smedema zal over deze vragen spreken.
Deels in het spoor van Barth onderschreef Miskotte veel van Barths theologische uitgangspunten, waaronder het verzet tegen de natuurlijke theologie. Miskotte had echter ook een heel eigen relatie met de natuur. Dr. Carola Dahmen heeft in haar onlangs verschenen proefschrift de stem van Miskotte in gesprek gebracht met eco-feministische theologieontwerpen van Sallie McFague en Catherine Keller. Zij zal van daaruit met name ingaan op Miskottes waarnemingen en fascinatie voor de natuur en hoe dit in zijn theologisch denken een plek krijgt.
Dr. Mirjam Elbers, voorzitter van de K.H. Miskotte Stichting en onlangs gepromoveerd op het werk van Jan Assmann en K.H. Miskotte in relatie tot (religie-)kritiek in de bijbel, zal een prikkelende column uitspreken die de verhalen met elkaar verbindt én die bevraagt.
De studiedag vindt plaats in de Lutherse Kerk van Woerden, Jan de Bakkerstraat 1, 3441 ED Woerden.
Men kan zich aanmelden door een bericht te sturen naar
Programma:
10.00 uur Inloop en koffie
10.30 uur Opening
10.40 uur Lezing door dr. Ids Smedema
11.20 uur Pauze
11.40 uur Column door dr. Mirjam Elbers
12.00 uur Lunch
13.00 uur Lezing door dr. Carola Dahmen
13.40 uur Pauze
14.00 uur Panelgesprek
14.45 uur Afsluiting
15.00 uur Vertrek